Is massief hout een indicatie voor een meubel van betere kwaliteit? En is plaatmateriaal een goedkoop alternatief? En wat is eigenlijk plaatmateriaal en wat betekent het wanneer is iets gefineerd?
Dit is een lang artikel. Maar erg leerzaam en wanneer je het verschil wilt weten in kwaliteit, gebruik en mogelijkheden tussen massief hout en plaatmateriaal: lees even door!
Ik merk regelmatig dat er veel onduidelijkheid is over de verschillende soorten hout en houtachtig materiaal waaruit een meubel kan worden gemaakt.
Het algemene beeld lijkt zo’n beetje als volgt te zijn:
1. Massief houten meubels zijn mooi, goed, kwalitatief hoogwaardig en duur.
2. Plaatmateriaal is nephout, een goedkope oplossing voor grote meubelgiganten.
3. Fineer is nog erger, een opgeplakt laagje, supergoedkoop en te vermijden.
Waar rook is, is vuur, dus dit beeld heeft natuurlijk zijn wortels wel in de werkelijkheid. Maar het ligt veel genuanceerder. Plaatmateriaal kan de perfecte oplossing zijn voor een wonderschoon meubel en fineer is niet altijd plastic, maar kan ook heel dun gezaagd hout zijn, dat op een drager (ander hout, of plaatmateriaal) is gelijmd. Kijk maar eens naar deze 17e eeuwse kast in het Rijksmuseum Amsterdam. Deze kast is van eikenhout, maar dat zie je eigenlijk niet, omdat er ebbenhout, palissander, olijf, hulst, buxus, esdoorn en nog even andere houtsoorten overheen zijn gefineerd.
Kabinet, toegeschreven aan Jan van Mekeren. Ca 1695-1710. Rijksmuseum
Dit is natuurlijk een extreem voorbeeld. Evengoed zet ik graag op een rijtje wat je met welke materialen kunt doen en hoe je tot de beste oplossing voor jouw eigen meubelwensen kunt komen.
MASSIEF HOUT
Wanneer er gesproken wordt over massief hout, wordt er bedoeld dat het onderdeel volledig uit hout bestaat. Dit in tegenstelling tot plaatmateriaal, dat voor een groot percentage uit lijmstoffen bestaat en soms ook uit een plastic toplaag.
Vervolgens hangt het dan helemaal van de houtsoort in kwestie af wat de eigenschappen, voor- en nadelen ervan zijn.
In mijn blog over het werken van hout, vertel ik iets meer over massief hout en waar je rekening mee moet houden. Verder zou ik je vooral zo goed mogelijk door de meubelmaker laten voorlichten, wanneer je je keuze hebt laten vallen op een massief houten meubel.
In het zeer kort toch ook even hier:
| Voordelen massief hout | Nadelen massief hout |
| Zeer flexibel inzetbaar. Je kunt het buigen, draaien, schuren, schaven, raspen en er iederevorm aan geven die je wilt. | Het is vaak duurder dan plaatmateriaal. Hoewel er ook uitermate prijzige soorten plaatmateriaal in de handel zijn. En heel goedkope soorten hout. |
| De tekening van het hout kun je laten spreken door het hout mooi in de olie te zetten. Je krijgtdan een erg warme uitstraling. | Hout werkt, krimpt en zwelt en vervormt als het meubel niet goed in elkaar gezet is. |
| Beschadigingen, kringen, vlekken, butsen zijn allemaal op te lossen en te restaureren. |
PLAATMATERIAAL
Plaatmateriaal zijn grote platen houtachtig materiaal. Er is een standaard afmeting van l x b 1220 x 2440 cm. Dikte van de platen varieert van 3 tot 40 mm. Platen van andere afmetingen kom je natuurlijk ook tegen, maar dit zijn de gangbare maten. Iets om rekening mee te houden bij het ontwerp van een meubel: 2,5 meter hoog vraagt dus 2 platen die onderling verbonden moeten worden.
Plaatmateriaal heeft een aantal voordelen: je kunt er grote oppervlakken mee bekleden en het trekt veel minder snel krom dan massief hout. Plaatmateriaal is er in verschillende kwaliteitsklassen, variërend van ‘geschikt voor binnen’ tot geschikt voor nat, koud, buitenklimaat’.
Veel voorkomende soorten:
Multiplex
Dit is eigenlijk gewoon hout. Multiplex bestaat uit laagjes (hoeveel is afhankelijk van de dikte van de plaat en de kwaliteitseisen) heel dun gezaagd hout, die op elkaar geplakt zijn. De gebruikte houtsoort en de verlijming van de laagjes zijn van belang voor de kwaliteit.
Edelfineer: Zo’n multiplex plaat kan als buitenste laagje een mooie houtsoort krijgen. Dan noem je dat een ‘edelgefineerde plaat’.
| Voordelen multiplex | Nadelen multiplex |
| Wel ‘houtlook’, maar veel minder werking dan massief hout. | Door de beperkte afmetingen ben je minder flexibel dan met massief hout. |
| Veel verschillende varianten, dus veel keus. | Je ziet dat het plaatmateriaal is, zowel aan de oppervlakte, als aan de ‘kopse kant’,want daar zie je de laagjes.Afbeelding |
| Watervaste varianten. | |
| Multiplex is sterk door de laagopbouw. | |
| Makkelijk te verwerken. Beschadigingen zijn goed op te lossen. |
Spaanplaat
Houtsnippers van allerlei soorten hout door elkaar. Snippers kunnen kleiner en groter zijn en de plaat kan soms worden afgewerkt met een laagje (denk bijvoorbeeld aan een eenvoudig aanrechtblad: spaanplaat met een laagje hard plastic erop).
| Voordelen spaanplaat | Nadelen spaanplaat |
| Goedkoop | Het is echt heel duidelijk geen massief hout. |
| Kan niet goed tegen vocht. | |
| Beschadigingen zijn niet makkelijk te herstellen. | |
| Geen duurzaam materiaal. | |
| Slecht voor de gezondheid vanwege het vrijkomen van lijm en vezels bij het zagen. | |
| Spaanplaat buigt en vervormt onder belasting. |
MDF
Ook dit koop je in iedere bouwmaat. MDF bestaat uit heel kleine vezels, evenals spaanplaat onderling verlijmd.
| Voordelen MDF | Nadelen MDF |
| Goedkoop | Het is echt heel duidelijk geen massief hout. |
| Makkelijk te schilderen (spuiten), dat wordt erg strak. | Kan heel slecht tegen vocht (er zijn vochtbestendige varianten, maar ik steek er mijn hand niet voor in het vuur…En die zijn dan ook weer niet goedkoop.). |
| Beschadigt eenvoudig. Dus erg veel zorg nodig tijdens het maken en ook wanneer het in huis staat. Kapot is kapot! | |
| Geen duurzaam materiaal. | |
| Slecht voor de gezondheid vanwege het vrijkomen van lijm en vezels bij het zagen. | |
| MDF buigt en vervormt onder belasting. |
Bamboe
Een relatief nieuw soort plaatmateriaal is bamboe. Gemaakt uit bamboestengels (een zeer snel groeiende plant) en in verschillende dessins op de markt.
| Voordelen Bamboe | Nadelen Bamboe |
| Heel hard, goed te gebruiken voor vloeren en dergelijke. | Duur. |
| Vrijwel alle bewerkingen die je op massief hout kunt uitvoeren, kun je ook op bamboe toepassen. | Veel lijm nodig om de holle stengels bamboe tot een geheel te verlijmen. Hoewel bamboe wordt gezien als eco-oplossing, kijken alle beoordelingen daarbij slechts naar de eigenschappen van bamboestengels zelf en niet naar de lijm, productiemethode, verscheping. |
| Grote dichtheid, dus niet zo vlekgevoelig. | |
| Het werkt (vervormt) wel, maar minder dan alle bovenstaande platen. |
Fineer
Fineren betekent al vanaf de middeleeuwen ‘bekleden met hout’. De etymologische oorsprong vinden we in het oud-Frans, waar fournir ‘voorzien van’ betekent. Tegenwoordig is fineren niet alleen maar meer bekleden met hout, maar kan iets ook gefineerd worden met verschillende kunststoffen. Maar de basis blijft hetzelfde: een drager (meestal massief hout of plaatmateriaal) wordt aan beide zijden bekleed met een laagje materiaal.
Vanaf de 16e eeuw wordt fineren in Europa een ware kunstvorm. Meubelmakers leggen hun bureaus en dressoirs in met ivoor, schildpad, zilver, messing, lapis lazuli en tal van andere bijzonder kostbare materialen. Hieronder ook exotische houtsoorten.
Enkele meubelmakers beheersen deze techniek ook tegenwoordig nog. Afhankelijk van je wensen en mogelijkheden, kun je dus helemaal los gaan op je meubel. Houd er rekening mee dat deze variant van fineren (marquetterie of parquetterie genaamd) zeer tijdrovend en daardoor ook zeer kostbaar is.
Twee veel eenvoudiger voorbeelden zie je hier.
Het is dus niet per definitie zo dat een gefineerd meubelstuk een wegwerpartikel is. Houtfineren kan prachtig zijn!
HET HERKENNEN VAN GEFINEERD PLAATMATERIAAL
Dat is gelukkig geen rocket science, maar gewoon een kwestie van gezond verstand.
Kijk maar eens naar de afbeeldingen hieronder. En kijk daarna eens in je huis rond, het zal je verbazen hoeveel gefineerde meubelen daar staan, waarvan jij altijd dacht dat het massief hout was.
Dit is massief hout. Je kunt zien hoe de balk uit de boom is gezaagd: op de kopse kant zie je de groeiringen duidelijk zitten. Ook de ‘tekening’ in de lengterichting loopt door van het ene lange zijvlak in het andere.
Deze salontafel is gemaakt van gefineerd plaatmateriaal. Net als bij de afbeelding hierboven, zie je het hout van drie zijden, maar de kopse kant, daar waar je de groeiringen zou moeten herkennen, is nergens te vinden.
